5-րդ դարից, այսինքն՝ այբուբենի ստեղծումից հետո հայերենն անցել է զարգացման երեք շրջան՝ գրաբար (5-11-րդ դդ.), միջին հայերեն հայերեն (12-16-րդ դդ.) և աշխարհաբար (17-րդ դ. մինչև մեր օրերը)։ Աշխարհաբարն իր զարգացման ընթացքում երկփեղկվեց, և այսօր կա երկու գրական լեզու՝ արևելահայերեն և արևմտահայերեն։
Գտնե՛լ, թե որ շարքերում են բառերը դասավորված այբբենական կարգով։
1. այգաբաց, այգեբաց, այգեգործ, այգեգործություն, այգեպան
2. բախտ, բախտավոր, բակ, բաղադրիչ, բաղաձայն
3. թավիշ, թատերագետ, թարգմանել, թարթիչ, թիթեռ
4. լավատես, լավորակ, լեգենդ, լեռնային, լեռնալիճ
5. երանգ, երանելի, երաշխիք, երաշտ, երգ
6. զանգ, զավակ, զարդարել, զարմանալ, զբաղվել
7. կատու, կարապ, կղզի, հազար, հաղթել
8. անձնական, աստիճան, աստղ, աստղազարդ, աստղանիշ
9. գեղեցիկ, գետեզր, գերկարճ, գինեթաս, գիպս
10. ծանրորդ, կենցաղ, կղմինդր, համար, համարակալել
Վարժություն 1։ Արտագրե՛լ՝ ըստ անհրաժեշտության լրացնելով է կամ ե։
Այգեէտ, այժմէական, անէական, անպատեհ, առէջ, առօրեական, անվրեպ, գոմէշ, գրեթե, դողերոցք, ելևէջ, երբևէ, երբևիցէ, էլեկտրաէներգիա, էմալե, ինչևէ, ինչևիցե, լայնէկրան, խեցի, կրետ, հէկ, հապճեպ, հիպոթեզ, հյուլե, հնէաբան, մանանեխ, մանրէ, միջօրեական, որևէ, որևիցե, պոեմ, սեթևէթել, վայրէջք, տիեզերք, տոթակեզ, տրիոլէտ, քրիստոնեական։
Վարժություն 2։ Արտագրե՛լ՝ ըստ անհրաժեշտության լրացնելով օ կամ ո։
Ականջօղ, ամանօրյա, ամենօրյա, անօգնական, անօթևան, անօրոշ, ապօրինի, արծաթազօծ, բացօթյա, բնօրրան, գազօջախ, գիշերուզօր, գիշերօթիկ, զորք, լավորակ, կեսօր, հանապազորդ, հանապազօրյա, հոգս, հոդս ցնդել, հոտնկայս, մեղմօրոր, մեղմօրեն, միօրինակ,, նախօրոք, ոսկեզօծ, ջրօրհնեք, վաղորդայն, վաղօրոք, տասնօրյակ, տարորոշել, տափօղակ, օրըստօրե, օրորել։
Վարժություն 3։ Արտագրե՛լ՝ ըստ անհրաժեշտության լրացնելով ը տառը։
Ակնդետ, ակնթարթ, անակնկալ, անընդհատ, առընթեր, առընչվել, գույնզգույն, դասընթաց, դասընկեր, երկընտրանք, ինքնըստինքյան, լուսընկա, խոչընդոտ, կորնթարդ, համընկնել, հյուրընկալ, ձեռնտու, ճեպընթաց, մերթընդմերթ, նորընտիր, որոտընդոստ, սրընթաց, ունկընդիր։
Վարժություն 4։ Արտագրե՛լ՝ ըստ անհրաժեշտության լրացնելով յա, իա, եա։ Հեքիաթ, ակացիա, բամիա, այծյամ, էներգիա, Անդրեաս, եղյամ, էքսկուրսիա, խավիար, կղզյակ, Սուքիաս, կրիա, միլիարդ, վայրկյան, Բենիամին, մումիա, Սիսիան, փասիան, միմյանց, Արաքսիա, դաստիարակ, լյարդ, քիմիա, օվկիանոս, անցյալ, Ազարիա, Անանիա, Եղիա, Եղիազար, Երեմիա, հեծյալ, Զաքարիա, Մարիամ, Ամալյա, Օֆելյա։
Վարժություն 5։ Արտագրե՛լ՝ ըստ անհրաժեշտության լրացնելով յո, իո, եո։
Ամբիոն, աքսիոմ, բրաբիոն, լեգեոն, հետիոտն, արդյոք, մարմարիոն, թեորեմ, մեդալյոն, միլիոն, ակորդեոն, չեմպիոն, պանսիոնատ, Սրապյոն, տրիլիոն, օրիորդ ավիացիոն, ինդուկցիոն, ամեոբա, քամելեոն
Վարժություն 6։ Արտագրե՛լ՝ ըստ անհրաժեշտության գրելով յ տառը։
Կայուն, հաելի, Միքայել, զրոյական, էություն, նաել, վայելել, գայիսոն, էակ, ատամնաբույժ, Ռաֆաել, միայն, պոեմ, պոետ, միյասին, հիյանալ, թեյել, խնայել, հիյանալ, որդիյական։
Վարժություն 7։ Արտագրե՛լ՝ ըստ անհրաժեշտության լրացնելով բ, պ կամ փ։Գաբրիել, սփրթնել, սպրդել, դարպաս, դարբին, շամփուր, երբ, իբրև, խաբել, խարխափել, Հակոբ, համբերել, ջրարփի, համբույր, փրփուր, հապճեպ, հափշտակել, հարբել, նուրբ, շաբաթ, որբ, Սերոբ, ապշել, սուրբ, սրփել, հղփանալ, ուրբաթ, Քերոբ, թփրտալ, աղբանոց, ցայտաղբյուր, եղբայր, ողբ։
Վարժություն 2։ Արտագրե՛լ՝ ըստ անհրաժեշտության լրացնելով գ, կ կամ ք։ Անգամ, ավագ, կողպեկ, գոգ, երգ, զուգել, թագավոր, վարաքել, թարգմանել, կարագ, կարգ, հագնել, հանքափոր, հոգնել, հոգի, հոգնակի, ձագ, ձիգ, տարերք, ճիգ, ճրագ, մարագ, մարգարե, մարգարիտ, փեղկ, տրտմաշուք, փողք, նորոգել, շոգ, ոգի, բազրիք, պատարագ, պարգև, սուգ, արտասուք, փակցնել, թաքցնել, ուրագ, օգնել, Օքսեն, վարուցանք, քսուք, օգուտ։
Վարժություն 8։ Արտագրե՛լ՝ ըստ անհրաժեշտության լրացնելով դ, տ կամ թ։
Աղոտք, արդար, արդեն, արդյոք, արթյունք, թփուտ, արդուկ, բարդ,բերդ, բուրթ, դադար, դրդել, երդիկ, երդում, զարթ, լաջվարդ, զվարթ, լերդանալ, լյարդ, խնդիր, խորդուբորդ, թուղթ, կարդալ, կենդանի, հաղորդել, պատգարակ, մարդ, նյարդ, սթափվել, թատերական, Նվարդ, որդ (ճիճու), որթ (խաղողի վազ), որդի, վարդ, Վարդան, վարդապետ, շքերթ, Վարդգես, վրդովել, օդ, օրիորդ, գնորդ, ժողովուրդ, խրթվիլակ, ընդամենը, ընթհակառակը, փարթամ, ընդհանուր, ընդունակ, ընդունել, ընդարմանալ։
Վարժություն 9։ Արտագրե՛լ՝ ըստ անհրաժեշտության լրացնելով ձ, ծ կամ ց։
Արձակուրդ, ասացվածք, ընդարձակ, ատաղծագործ, գլուխկոնձի, համարձակ, բարձ, բարձել, թխվածք, բարձր, խծկել, առանցք, դաղձ, դարձ, կծկտուր, դեղձ, դեղձանիկ, հանդիպակած, դերձակ, դերձան, խուրց, ձվածեղ, հանդերձ, հինավուրց, լպրծուն, հարձակվել, համբարձվել, Համբարձում, փայծաղ, որձ, վարձ, ուրց, փորձ, որցալ,
օձ, օձիք։
Վարժություն 10։ Արտագրե՛լ՝ ըստ անհրաժեշտության լրացնելով ջ, ճ կամ չ։
Աղջիկ, ամբողջ, թարթիչ, աջ, ծխամորճ, առաջ, աճպարար, գոճի, խոճկոր, առաջին, կոջկել, առաջնորդ, արջ, զիջել, թռջել, թրչել, իջնել, կարկաչել, մեջ, միջև, մեջք, ողջ, մուրճ, ողջույն, մահճակալ, առողջ, ոջիլ, կաչաղակ, վերջ։
Վարժություն 11։ Արտագրե՛լ՝ ըստ անհրաժեշտության լրացնելով ղ կամ խ։
Աղբյուր, աղջիկ, խրոխտ, աղտ (կեղտ), ախտ (հիվանդություն), հաղճապակի, աղքատ, բողկ, տախտակ, գաղթ, դաղձ, կմախք, դեղձ, դեղձանիկ, եղբայր, զեղչ, թուղթ, կեղտ, կոխպեք, կողք, հախթել, տախտկալի, հղկել, ճեղք, կխտար, մաղթել, մեղք, մխկտալ, շաղկապ, շխթա, թուղպ, ողբ, ողջ, ոխկույզ, ցողաթաթախ, պխտոր, ուխտ (սապատավոր կենդանի), ողտ (երդում, դաշինք), փեղկ, ծղնի, փողք, քաղցր, սանդուղք, ծխնելույզ, փաղչել, սեխմել։
Վարժություն 12։ Արտագրե՛լ՝ ըստ անհրաժեշտության լրացնելով ր կամ ռ։
Վառվռուն, ախորժակ, բարբառ, խռխռալ, գանգուռ, կենսաթրթիռ, թրթուր, կարկառել, երկնակարկառ, սարսուռ, ճանկռել, դռդռալ, կռճիկ, արժանի, ճռճռալ, արհամարհել, գրգիռ, խրճիթ, կրծել, խոշոր, խոժոռ, թռվռալ, խռթխռթալ, ծռմռել, փրփռալ, փրփրել, փորփրել, քրքրել։
Վարժություն 13։ Արտագրե՛լ՝ ըստ անհրաժեշտության լրացնելով վ կամ ֆ։
Ավտոմեքենա, օվկիանոս, կարտոֆիլ, թավշյա, նավթամուղ, հարավային, կաքավ, ասֆալտ, հավք, գովք, զավթել, թովչանք, կաթվածահար, խռովք, սֆինքս, փլավ։
Վարժություն 14։ Արտագրե՛լ՝ ըստ անհրաժեշտության լրացնելով հ տառը։
Ընդհանուր, ընդհամենը, դազգահ, արեստ, խոնար, հայթհայթել, ապաշխարել, խորհուրդ, ընդհուպ, անհեթեթ, ճանապարհ, շնորհ, հեղեղ, խոտարք, հեղհեղուկ, շնորակալ, աշխարհագրական, մահճակալ, խոնարաբար, նշխարհ, խորհրդատու, Հովհաննիսյան, հեկեկալ, ճանապարհորդ, շնորաշատ, արհամարել, խորել, օրհնանք։
Վարժություն 15։ Արտագրե՛լ՝ ըստ անհրաժեշտության լրացնելով և կամ եվ։
Ուղ….ճար, ագ….ազ, սերկ….իլ, գեր….արել, գին….աճառ, կար….որ, գին….արպետ, դափն….արդ, ոսկ….որել, կար….եր, հոգ….արք, հոգ….իճակ, ոգ….որել, հար….ան, ոսկ….ազ, ոսկ….արս, արևելա….րոպական, իջ….անել։
Վարժություն 16։ Արտագրե՛լ՝ ըստ անհրաժեշտության լրացնելով մեկ կամ կրկնակ բաղաձայն։
Անդո, բարադ, պտահողմ, բերրի, տարատեսակ, մղիկ (հողմ), մխիկ (հացաբույսերի հիվանդություն), տարրական, տոննա, բջջային, սովալլուկ, տարորոշել, այբենական, երեսրբիչ, երորդ, հինգերորդ, չորրորդ, անդորագիր, հողասուն, ուղղևոր, հողական, հողանոց, ուղղակի։
Վարժություն 17։ Արտագրե՛լ՝ ըստ անհրաժեշտության լրացնելով բաց թողած տառերը (մ-ն, ժ-շ, զ-ս)։
ա) Ամբաստանել, ըմպանակ, ամբար, ամբարիշտ, շամփուր, զամբյուղ, ամբարձիչ, ամբարտակ, շիմպանզե, ամբարտավան, ամբիոն, ամբոխ, ամբողջ, ամպամած, ամփոփ, ամֆիթատրոն, ամբասիր, բամբակ, բամբուկ, թմբուկ, գամփռ, դամբարան, ըմբոստ, ըմբռնել, թմբլիկ, համբավ, ամբավ, ճամբար, ճամփորդ, ճանապարհ, չեմպիոն, սիմֆոնիա, սմբակ, սուսամբար, փամփուշտ։ բ) Ապառաժ, պատժգամբ, գույժ, դժխեմ, դժխո, երաժտահավ, խոժոռ, խոշոր, հուժկու, դրժել, նաժիշտ, օժտել։ գ) Ավտոբուս, գիպս, բզկտել, վազքուղի, նարգիզ, համհարզ, հիպնոզ, որպես, ֆիզկուլտուրա։
Անաիս Բեգլարյան, 10-րդ դասարան, Ավագ դպրոց 